بازده چیست و چگونه محاسبه می شود؟

به سود یا زیان ناشی از سرمایه گذاری بازده گفته می‌شود. بازدهی مثبت، نشانگر سود است و بازدهی منفی زیان را نشان می دهد. برای مقایسه بهتر بین سرمایه گذاری های مختلف، بازده اغلب به صورت سالانه و درصدی از سرمایه گذاری اولیه گزارش می شود. بازده بالاتر به عنوان شاخصی از ریسک کمتر و درآمد بالاتر در نظر گرفته می شود، اما بازدهی بالا ممکن است همیشه مثبت نباشد، مانند مورد افزایش بازده سود تقسیمی به دلیل کاهش قیمت سهام.

فرمول بازده

بازدهی معیاری از جریان نقدی است که سرمایه گذار بر اساس مبلغ سرمایه گذاری شده در اوراق بهادار دریافت می کند. بیشتر به صورت سالانه محاسبه می شود، اگرچه تغییرات دیگری مانند بازده سه ماهه و ماهانه نیز استفاده می شود. بازده نباید با بازده کل اشتباه گرفته شود، که معیار جامع تری برای بازده سرمایه گذاری است. بازده به صورت زیر محاسبه می شود:

رض کنید مدتی قبل ۱۰۰۰ سهم شرکت فرضی x را خریده‌اید. در پایان سال مالی در مجمع عمومی سالیانه شرکت به هر سهم ۵۰ تومان سود نقدی تعلق می‌گیرد. همین‌طور شما سهم را در قیمت ۲۲۰ تومان خریده‌اید و حالا ۲۶۰ تومان شده است. بازده نقدی یا ریالی شما عبارت است از:

اما معمولاً وقتی صحبت از بـازده می‌شود، منظور نرخ بازده است که به‌صورت درصدی بیان می‌شود. چنانچه شما بخواهید بـازده درصدی یا نرخ بازده سرمایه گذاری را به دست آورید لازم است بازده نقدی یا ریالی را بر سرمایه گذاری اولیه تقسیم کنید. نرخ بـازده در مثال فوق عبارت است از:

در مورد اوراق بهاداری نظیر سهام که درآمد ثابت ندارند تفاوت‌هایی در مورد نحوه محاسبه بـازده با اوراق بهادار با درآمد ثابت نظیر اوراق مشارکت وجود دارد.

قانون کلی این است که هرچه ریسک بیشتری بپذیرید، سود و زیان بالقوه شما هم بیشتر می‌شود.

بازده = بازده خالص تحقق یافته / مبلغ اصلی

به عنوان مثال، سود و بازده سرمایه گذاری سهام می تواند به دو شکل باشد. اول، می تواند از نظر افزایش قیمت باشد، جایی که یک سرمایه گذار سهامی را به قیمت 100 دلار برای هر سهم خریداری می کند و پس از یک سال آن را به قیمت 120 دلار می فروشد. دوم، سهام ممکن است در طول سال، مثلاً 2 دلار به ازای هر سهم، سود سهام بپردازد.

 بازده عبارت است از افزایش قیمت سهام به اضافه هر سود سهام پرداخت شده، تقسیم بر قیمت اصلی سهام.

از آنجایی که ارزش بازدهی بالاتر نشان می‌دهد که یک سرمایه‌گذار می‌تواند مقادیر بیشتری از جریان‌های نقدی را در سرمایه‌گذاری‌های خود بازیابی کند، ارزش بالاتر اغلب به‌عنوان شاخص ریسک کمتر و درآمد بالاتر تلقی می‌شود. با این حال، برای درک محاسبات مربوطه باید دقت شود. بازدهی بالا ممکن است ناشی از کاهش ارزش بازار اوراق بهادار باشد، که ارزش مخرج استفاده شده در فرمول را کاهش می دهد و ارزش بازده محاسبه شده را حتی زمانی که ارزش اوراق بهادار در حال کاهش است، افزایش می دهد.

در حالی که بسیاری از سرمایه گذاران پرداخت سود سهام از سهام را ترجیح می دهند، توجه به بازده نیز مهم است. اگر بازدهی بیش از حد بالا باشد، ممکن است نشان دهنده این باشد که یا قیمت سهام در حال کاهش است یا شرکت در حال پرداخت سود سهام بالایی است.

از آنجایی که سود سهام از درآمد شرکت پرداخت می شود، پرداخت سود بیشتر می تواند به معنای افزایش سود شرکت باشد که می تواند منجر به افزایش قیمت سهام شود. سود سهام بالاتر با قیمت سهام بالاتر باید منجر به افزایش مداوم یا نهایی در بازدهی شود. با این حال، افزایش قابل توجه بازدهی بدون افزایش قیمت سهام ممکن است به این معنی باشد که شرکت بدون افزایش سود، سود سهام پرداخت می کند و این ممکن است نشان دهنده مشکلات جریان نقدی کوتاه مدت باشد.

انواع بازده

بازده می تواند بر اساس اوراق بهادار سرمایه گذاری شده، مدت زمان سرمایه گذاری و مقدار بازگشت متفاوت باشد.

بازده سهام

برای سرمایه گذاری های مبتنی بر سهام، دو نوع بازده به طور رایج استفاده می شود. هنگامی که بر اساس قیمت خرید محاسبه می شود، بازدهی بازده بر اساس هزینه (YOC) یا بازده هزینه نامیده می شود و به صورت زیر محاسبه می شود:

بازده هزینه = (افزایش قیمت + سود سهام پرداختی) / قیمت خرید

به عنوان مثال، اگر یک سرمایه گذار به سود 20 دلاری (120 تا 100 دلار) ناشی از افزایش قیمت دست یابد و همچنین 2 دلار از سود سهام پرداخت شده توسط شرکت به دست آورد. بنابراین، بازده هزینه به (20 دلار + 2 دلار) / 100 دلار = 0.22 یا 22٪ می رسد.

با این حال، بسیاری از سرمایه گذاران ممکن است دوست داشته باشند به جای قیمت خرید، بازده را بر اساس قیمت فعلی بازار محاسبه کنند. این بازده به عنوان بازده فعلی نامیده می شود و به صورت زیر محاسبه می شود:

بازده فعلی = (افزایش قیمت + سود سهام پرداختی) / قیمت فعلی

به عنوان مثال، بازده فعلی به (20 دلار + 2 دلار) / 120 دلار = 0.1833 یا 18.33٪ می رسد.

وقتی قیمت سهام یک شرکت افزایش می‌یابد، به دلیل رابطه معکوس بین بازده و قیمت سهام، بازده فعلی کاهش می‌یابد.

بازده اوراق قرضه

بازده اوراق قرضه ای که سود سالانه می پردازند را می توان به روشی ساده محاسبه کرد که به آن بازده اسمی می گویند که به صورت زیر محاسبه می شود:

بازده اسمی = (بهره سالیانه / ارزش اسمی اوراق قرضه)

به عنوان مثال، اگر اوراق قرضه خزانه داری با ارزش اسمی 1000 دلار وجود داشته باشد که در یک سال سررسید می شود و 5 درصد سود سالانه می پردازد، بازده آن 50 دلار / 1000 دلار = 0.05 یا 5 درصد محاسبه می شود.

با این حال، بازده یک اوراق با نرخ بهره شناور، که در طول مدت تصدی خود سود متغیری می پردازد، در طول عمر اوراق بسته به نرخ بهره قابل اعمال در شرایط مختلف تغییر خواهد کرد.

اگر اوراق قرضه ای وجود داشته باشد که بر اساس بازدهی 10 ساله خزانه داری + 2 درصد سود پرداخت کند، سود قابل اعمال آن زمانی که بازدهی خزانه 10 ساله 1 درصد است، 3 درصد خواهد بود و در صورت بازدهی 10 ساله خزانه به 4 درصد تغییر می کند. پس از چند ماه به 2 درصد افزایش می یابد.

به طور مشابه، سود به دست آمده در اوراق قرضه مرتبط با شاخص، که پرداخت های بهره آن برای یک شاخص، مانند شاخص تورم شاخص قیمت مصرف کننده (CPI) تعدیل شده است، با نوسانات در ارزش شاخص تغییر می کند.

بازده تا سررسید یا YTM

بازده تا سررسید (YTM) معیار ویژه ای از کل بازده مورد انتظار یک اوراق در هر سال است، در صورتی که اوراق قرضه در اختیار شما قرار گیرد.

تا زمان بلوغ با بازده اسمی که معمولاً بر اساس سالانه محاسبه می‌شود و هر سال تغییر می‌کند متفاوت است. از سوی دیگر، YTM میانگین بازده مورد انتظار در سال است و انتظار می‌رود ارزش آن در طول دوره نگهداری تا سررسید اوراق، ثابت بماند.

سود دارای بدترین عملکرد (YTW)

بازده به بدترین (YTW) معیاری برای پایین ترین بازدهی بالقوه است که می توان در اوراق قرضه دریافت کرد بدون اینکه امکان نکول ناشر وجود داشته باشد. YTW بدترین سناریوی اوراق قرضه را با محاسبه بازدهی نشان می‌دهد که در صورت استفاده ناشر از مفاد پیش‌پرداخت، بازپرداخت یا کاهش وجوه دریافت می‌شود. این بازده یک معیار ریسک مهم را تشکیل می دهد و تضمین می کند که برخی الزامات درآمدی حتی در بدترین سناریوها همچنان برآورده می شوند.

 بازده تا بازخريد (YTC)

بازده فراخوان (YTC) معیاری است که به یک اوراق قرضه قابل پرداخت – دسته خاصی از اوراق قرضه که می تواند توسط ناشر قبل از سررسید آن بازخرید شود – مرتبط است – و YTC به بازده اوراق در زمان تاریخ فراخوان آن اشاره دارد. این ارزش با پرداخت سود اوراق، قیمت بازار آن و مدت زمان تا تاریخ تماس تعیین می‌شود، زیرا آن دوره مقدار بهره را تعیین می‌کند.

اوراق قرضه شهرداری، که اوراق قرضه ای هستند که توسط یک ایالت، شهرداری یا شهرستان برای تأمین مالی مخارج سرمایه ای آن منتشر می شوند و عمدتاً مشمول مالیات نیستند، بازدهی معادل مالیات (TEY) نیز دارند.

1. TEY بازدهی پیش از مالیاتی است که یک اوراق مشمول مالیات باید داشته باشد تا بازدهی آن با اوراق قرضه شهرداری معاف از مالیات برابر باشد و توسط براکت مالیاتی سرمایه گذار تعیین می شود.

2. در حالی که تغییرات زیادی برای محاسبه انواع مختلف بازدهی وجود دارد، شرکت‌ها، ناشران و مدیران صندوق از آزادی زیادی برای محاسبه، گزارش و تبلیغ ارزش بازدهی طبق قرارداد خود برخوردار هستند.

3. بازده صندوق سرمایه گذاری مشترک برای نشان دادن بازده خالص درآمد یک صندوق سرمایه گذاری مشترک استفاده می شود و با تقسیم پرداخت توزیع درآمد سالانه بر ارزش سهام یک صندوق مشترک محاسبه می شود. این شامل درآمد دریافتی از طریق سود سهام و بهره است که توسط پرتفوی صندوق در طول سال معین به دست آمده است. از آنجایی که ارزش گذاری صندوق های مشترک هر روز بر اساس ارزش خالص دارایی محاسبه شده تغییر می کند، بازده نیز محاسبه می شود و هر روز با ارزش بازار صندوق تغییر می کند.

همراه با سرمایه گذاری، بازده را می توان در هر سرمایه گذاری تجاری نیز محاسبه کرد. این محاسبه شکلی را حفظ می کند که چه میزان بازدهی در سرمایه سرمایه گذاری شده ایجاد می شود.

بازده چه چیزی را نشان می دهد؟

بازده، سود محقق شده یک اوراق بهادار را در یک دوره زمانی معین اندازه گیری می کند. به طور معمول، برای اوراق قرضه و سهام مختلف اعمال می شود و به عنوان درصدی از ارزش اوراق بهادار ارائه می شود. مؤلفه‌های کلیدی که بر بازده اوراق بهادار تأثیر می‌گذارند شامل سود سهام یا حرکت قیمت اوراق بهادار است. بازدهی نشان دهنده جریان نقدی است که به سرمایه گذار بازگردانده می شود که معمولاً به صورت سالانه بیان می شود.

بازده چگونه محاسبه می شود؟

برای محاسبه بازدهی، بازده خالص محقق شده اوراق بهادار بر مبلغ اصلی تقسیم می شود. نکته مهم این است که بسته به نوع دارایی و نوع بازده، روش‌های مختلفی برای رسیدن به بازده اوراق بهادار وجود دارد. برای سهام، بازده به عنوان افزایش قیمت اوراق بهادار به اضافه سود تقسیمی بر قیمت خرید محاسبه می شود.

برای اوراق قرضه، بازدهی را می توان به عنوان بازده هزینه یا بازده فعلی تجزیه و تحلیل کرد. بازده هزینه خروجی را به عنوان درصدی از قیمت اصلی اوراق اندازه گیری می کند، در حالی که بازده فعلی در رابطه با قیمت فعلی اندازه گیری می شود.

نمونه ای از بازده

به عنوان یکی از معیارهای ارزیابی ریسک، سرمایه‌گذاری را در نظر بگیرید که می‌خواهد بازدهی اوراق قرضه را به بدترین حالت محاسبه کند. در اصل، این کمترین بازده ممکن را اندازه گیری می کند. ابتدا، سرمایه‌گذار متوجه می‌شود که اولین تاریخ قابل بازپرداخت اوراق، تاریخی است که ناشر باید اصل سرمایه را بازپرداخت کند و پرداخت بهره را متوقف کند. پس از تعیین این تاریخ، سرمایه گذار بازده اوراق قرضه را به بدترین حالت محاسبه می کند. در نتیجه، از آنجایی که بازدهی به بدترین، بازدهی برای دوره زمانی کوتاه‌تر است، بازده کمتری نسبت به بازده تا سررسید نشان می‌دهد.